Apa yang dimaksud guru lagu dalam bahasa Sunda

Aturan guru wilangan jeung guru lagu tina pupuh mijil nyaeta? Ini adalah pertanyaan yang muncul dalam mata pelajaran bahasa Sunda di sekolah dasar (SD) kelas 4-5.

Table of Contents Show

Aturan Guru Wilangan Jeung Guru Lagu Tina Pupuh Mijil
Contoh Guru Gatra dan Guru Laku
Video yang berhubungan

Guru Lagu merupakan panjang atau pendeknya suku kata serta pola mengenai selang seling huruf hidup pada suku kata terakhir suatu tembang atau kakawin.

Sedangkan Guru wilangan merupakan banyaknya jumlah suku kata dalam setiap baris.

Aturan Guru Wilangan Jeung Guru Lagu Tina Pupuh Mijil

Aturan guru wilangan jeung guru lagu tina pupuh mijil nyaeta 10-i, 6-o, 10-é, 10-i, 6-i, 6-u.

Pupuh merupakan aturan yang biasa digunakan pada guguritan atau puisi Sunda dan juga wawacan.

dalam penulisan pupuh itu terdapat 2 aturan penulsian yaitu guru lagu dan guru wilangan.

Guru lagu merupakan suara (huruf vokal) suku kata terakhir yang ada dalam setiap baris pupuh. Sedangkan guru wilangan merupakan jumlah suku kata yang ada dalam setiap baris pupuh.

Akhir Kata

Nah dari uraian di atas dapat kita ambil kesimpulan bahwa aturan guru wilangan jeung guru lagu tina pupuh mijil nyaeta 10-i, 6-o, 10-é, 10-i, 6-i, 6-u.

Sudah paham? Semoga membantu artikel gado-gado saya kali ini, terimakasih. Jangan lupa share ya.

Ilustrasi menyenandungkan tembang macapat Jawa. Foto: Arfiansyah Panji Purnandaru/kumparan

Guru gatra, guru wilangan, dan guru lagu adalah aturan-aturan yang digunakan dalam tembang macapat Jawa. Masing-masing dari aturan tersebut memiliki pengertian dan ciri yang berbeda.

Guru wilangan adalah banyaknya jumlah suku kata (wanda) dalam setiap baris. Sedangkan guru gatra merupakan banyaknya jumlah larik (baris) dalam satu bait. Lalu, ada guru lagu yang merupakan persamaan bunyi sajak pada akhir kata dalam setiap baris. Bunyi lagu pada akhir gatra (a, i, u, e, o) disebut dong dinge swara’.

Macapat sendiri merupakan puisi tradisional dalam bahasa Jawa. Biasanya, lirik-lirik macapat yang disebut dengan tembang disenandungkan orang tua untuk menidurkan anaknya.

Mengutip buku Macapat: Tembang Jawa Indah dan Kaya Makna oleh Zahra Haidar (2018), tembang macapat berisi petuah atau wejangan (nasihat) dengan banyak pelajaran yang terkandung di dalamnya. Karena itu, tembang macapat banyak digunakan oleh orangtua sebagai sarana untuk menasihati anak-anak mereka agar mengerti makna kehidupan.

Seperti yang telah disebutkan, tembang macapat disusun menggunakan aturan tertentu, yaitu guru gatra, guru wilangan, dan guru lagu. Agar lebih memahaminya, simak contoh berikut.

Ilustrasi menyanyikan tembang macapat Jawa. Foto: instagram.com/@elishaorcarus

Contoh Guru Gatra dan Guru Laku

Ngelmu iku kalakone kanthi laku,

setya budya pengkesing dur angkara

Guru gatra dalam tembang tersebut adalah 4. Maksudnya, tembang di atas memiliki 4 baris atau larik. Setiap lariknya dapat berupa frasa, klausa, atau kalimat.

Sedangkan, guru lagu tembang tersebut yaitu u, a, i, a. Maksudnya, akhir suku kata setiap baris harus berupa huruf vokal u, a, i, a. Baris pertama harus berakhir dengan vokal u, baris kedua dengan vokal a, baris ketiga dengan vokal I, dan baris keempat dengan vokal a.

Kabeh iku mung manungsa kang pinunjul,

Guru wilangan dalam tembang tersebut adalah 12, 8, 8, 8, 8. Maksudnya, baris bertama berjumlah 12 suku kata, baris kedua berjumlah 8 suku kata, baris ketiga berjumlah 8 suku kata, baris keempat berjumlah 8 suku kata, dan baris kelima berjumlah 8 suku kata.

Guru wilangan; aturan jumlah larik dan jumlah suku kata, guru lagu; aturanrima akhir, serta watak tujuh belas Pupuh Sunda yang meliputi Kinanti, Sinom, Asmarandana, Dangdanggula, Balakbak, Durma, Gambuh, Gurisa, Jurudemung, Ladrang, Lambang, Magatru, Maskumambang, Mijil, Pangkur, Pucung, dan Wirangrong beserta contoh dan lagunya.

Pupuh téh mangrupa ugeran (puisi) anu kauger ku guru wilangan jeung guru lagu. Guru wilangan nyaéta patokan jumlah padalisan (jajaran) dina unggal pada (gundukan) sarta lobana engang (suku kata/vokal) dina unggal padalisan. Guru lagu nyaéta patokan sora vokal dina tungtung unggal padalisan atawa “dang-ding-dung”-na sora vokal dina engang panungtung.

Pupuh Sunda kabéhna aya tujuh belas (17). Aya nu kaasup sekar ageung (wanda laguna rupa-rupa) nyaéta Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung Dangdanggula (KSAD), jeung sekar alit (wanda laguna ngan sarupa) nyaéta Balakbak, Durma, Gambuh, Gurisa, Jurudemung, Ladrang, Lambang, Magatru, Maskumambang, Mijil, Pangkur, Pucung, jeung Wirangrong. Unggal Pupuh miboga ugeran guru wilangan jeung guru lagu sarta watek séwang-séwangan.

Anapon karangan pondok dina wangun ugeran anu dianggit maké patokan Pupuh disebutna téh Guguritan atawa Dangding. Kecap ‘gurit’ asalna tina basa Sangsakerta, ‘grath’, anu hartina nyusun karangan. Kecap ‘ngagurit’ miboga harti anu sarua jeung ‘ngadangding’, nyaéta nuduhkerun kana pagawéan ngaréka atawa nyusun karangan winangun Dangding atawa Pupuh.

Sapada diwangun ku 7 (tujuh) padalisan (8-i, 8-a, 8-é/o, 8-a, 7-a, 8-u, 8-a). Watekna silihasih, silih pikanyaah, naséhat, atawa mépélingan

1. Éling-éling mangka éling [8-i] 2. rumingkang di bumi alam [8-a] 3. darma wawayangan baé [8-é] 4. raga taya pangawasa [8-a] 5. lamun kasasar lampah [7-a] 6. napsu nu matak kaduhung [8-u]

7. badan anu katempuhan [8-a]

Sapada diwangun ku 3 (tilu) padalisan (15-é, 15-é, 19-é). Watekna pikaseurieun, banyol, atawa lulucon.

1. Aya warung sisi jalan ramé pisan, Citaméng [15-é]
2. Awéwéna luas-luis geulis pisan, ngagoréng [15-é]
3. Lalakina lalakina los ka pipir nyoo monyét, nyangéréng [19-é]

Sapada diwangun ku 10 (sapuluh) padalisan (10-i, 10-a, 8-é/o, 7-u, 9-i, 7-a, 6-u, 8-a, 12-i, 7-a). Watekna kabungahan atawa kaagungan.

1. Méga beureum surupna geus burit [10-i] 2. ngalanglayung panas pipikiran [10-a] 3. cikur jangkung jahé konéng [8-é] 4. naha teu palay tepung [7-u] 5. simabdi mah ngabeunying leutik [9-i]

6. ari ras cimataan [7-a]

7. gedong tengah laut [6-u] 8. ulah kapalang nya béla [8-a] 0. paripaos gunting pameulahan gambir [12-i]

10. kacipta salamina [7-a]

Sapada diwangun ku 7 (tujuh) padalisan (12-a, 7-i, 6-a, 7-a, 7-i, 5-a, 7-i). Watekna ngambek, paséa, gelut, atawa perang.

1. Moal ngejat sanajan ukur satapak [12-a] 2. geus dipasti ku jangji [7-i] 3. mun tacan laksana [6-a] 4. numpes musuh sarakah [7-a] 5. henteu niat seja balik [8-i] 6. najan palastra [5-a]

7. mati di médan jurit [7-i]

Sapada diwangun ku 5 (lima) padalisan (7-u, 10-u/i, 12-i, 8-u, 8-o). Watekna bingung, samar polah, tambuh laku.

1. Ngahuleng banget bingung [7-u] 2. henteu terang ka mana nya indit [10-i] 3. turug-turug harita téh enggeus burit [12-i] 4. panon poé geus rék surup [8-u]

5. keueung sieun aya méong [8-o]

Sapada diwangun ku 8 (dalapan) padalisan (8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a). Watekna pangangguran, tamba kesel, pikalucueun.

1. Hayang teuing geura beurang (8-a) 2. geus beurang rék ka Sumedang (8-a) 3. nagih kanu boga hutang (8-a) 4. mun meunang rék meuli soang (8-a) 5. tapi najan henteu meunang (8-a) 6. teu rék buru buru mulang (8-a) 7. rék tuluy guguru nembang (8-a)

8. jeung diajar nabeuh gambang (8-a)

Sapada diwangun ku 5 (lima) padalisan (8-a, 8-u, 6-i, 8-a, 8-u). Watekna kaprihatinan, kaduhung, atawa hanjakal.

1. Mungguh nu hirup di dunya [8-a] 2. ku kersaning anu Agung [8-u] 3. geus pinasti panggih [6-i] 4. jeung dua rupa perkara [8-a]

5. senang paselang jeung bingung [8-u]

Sapada diwangun ku 6 (genep) padalisan (8-u, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, 8-i). Watekna miharep atawa prihatin.

1. Budak leutik bisa ngapung [8-u] 2. babaku ngapungna peuting [8-i] 3. nguriling kakalayangan [8-a] 4. néangan nu amis-amis [8-i] 5. sarupaning bungbuahan [8-a]

6. naon baé nu kapanggih [8-i]

Sapada diwangun ku 4 (opta) padalisan (10-i, 8-a, 8-i, 12-a). Watekna banyol, atawa pikaseurieun

1. Aya hiji rupa sato leutik [10-i] 2. éngkang-éngkang, éngkang-éngkang [8-a] 3. sok luluncatan di cai [8-i]

4. ari bangun arék sarupa jeung lancah [12-a]

Sapada diwangun ku 4 (opat) padalisan (8-a, 8-a, 8-a, 8-a). Watekna banyol, atawa pikaseurieun.

1. Nawu kubang sisi tegal [8-a] 2. nyair bogo meunang kadal [8-a] 3. atuh teu payu dijual [8-a]

4. rék didahar da teu halal [8-a]

Sapada diwangun ku 5 (lima) padalisan (12-u, 8-i, 8-u, 8-i, 8-o). Watekna piwuruk, prihatin, sarta kalucuan.

1. Majalaya Ciparay Banjaran Bandung [12-u] 2. Kopo reujeung Cisondari [8-i] 3. Cicaléngka Ujungberung [8-u] 4. Rajamandala Cimahi [8-i]

5. Lélés Limbangan Tarogong [8-0]

Sapada diwangun ku 4 (opat) padalisan (12-i, 6-a, 8-i, 8-a). Watekna prihatin, sasambat, atawa nalangsa.

1. Hé manusa mana kaniaya teuing [12-i] 2. teu aya rasrasan [6-a] 3. kaula maké disumpit [8-i]

4. naha naon dosa kula [8-a]

Sapada diwangun ku 6 (genep) padalisan (10-i, 6-o, 10-e, 10-i, 6-i, 6-u). Watekna susah, sedih, cilaka, tiiseun, atawa jempling.

1. Mesat ngapung puta sang Arimbi [10-i] 2. jeung méga geus awor [6-o] 3. beuki lila beuki luhur baé [10-é] 4. larak-lirik ningali ka bumi [10-i] 5. milari sang rayi [6-i]

6. Pangéran Bimanyu [6-u]

Sapada diwangun ku 7 (tujuh) padalisan (8-a, 11-i, 8-u, 7-a, 12-u, 8-a, 8-a). Watekna lumampah, napsu, sadia rék perang.

1. Seja nyaba ngalalana [8-a] 2. ngitung lembur ngajajah milang kori [12-i] 3. henteu puguh nu dijugjug [8-u] 4. balik paman sadaya [7-a] 5. nu ti mana tiluan semu rarusuh [12-u] 6. Lurah bégal ngawalonan [8-a]

7. Aing ngaran Jayapati [8-i]

Sapada diwangun ku 4 (opat) padalisan (12-u, 6-a, 8-é/o, 12-a). Watekna piwuruk, wawaran, kaget, atawa éling.

1. Lutung buntung luncat kana tunggul gintung [12-u] 2. monyét loréng leupas [6-a] 3. luncat kana pager déngdék [8-é]

4. bajing kuning jaralang belang buntutna [12-a]

Sapada diwangun ku 9 (salapan) padalisan (8-a, 8-i, 8-a, 8-i, 7-i, 8-u, 7-a/8-a, 8-i, 12-a). Watekna gumbira.

1. Warna-warna lauk émpang [8-a] 2. aya nu sami jeung pingping [8-i] 3. pagulung patumpang-tumpang [8-a] 4. Ratna Rengganis ningali [8-i] 5. warnaning lauk cai [7-i] 6. lalawak pating suruwuk [8-u] 7. sepat patingk(ar)océpat [7-a (8-a)] 8. julung-julung ngajalingjing [8-a]

9. sisi balong balingbing sisi balungbang [12-a]

Sapada diwangun ku 6 (genep) padalisan (8-i, 8-o, 8-u, 8-i, 8-a, 8-a). Watekna kawirang, kaéraan, karugian, kaapesan.

1. Barudak mangka ngalarti [8-i] 2. ulah rék ka dalon-dalon [8-o] 3. enggong-enggon nungtut élmu [8-u] 4. mangka getol mangka tigin [8-i] 5. pibekeleun saréréa [8-a]

6. modal bakti ka nagara [8-a]